Γιατί τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς είναι ακαταλαβίστικα;

Έχεις προσέξει ποτέ πως τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς έχουν περίεργους στίχους; Αν τους διαβάσεις προσεκτικά θα παρατηρήσεις πως το νόημα τους είναι λίγο…συγκεχυμένο. Αυτό δεν οφείλεται στο γεγονός πως δεν ξέρεις εσύ καλά τους στίχους (όπως σκέφτηκα πολλές φορές εγώ στην παιδική μου και όχι μόνο ηλικία), αλλά στην ιστορία που κρύβουν και η οποία χάνεται στο βάθος των αιώνων.

Πρόκειται για στίχους θρησκευτικούς (κάλαντα) και στίχους που απευθύνονται σε κοπέλα (στην αγαπημένη). Μέσα από τα κάλαντα εκφράζονται καλυμμένα τα αισθήματα αγάπης του νέου καλαντιστή προς την αγαπημένη του. Η σειρά των στίχων είναι εναλλάξ ένας στίχος από τα κάλαντα, που αναφέρεται στον Άγιο Βασίλη, και στη συνέχεια ένας στίχος που εκφράζει την αγάπη και απευθύνεται στην κοπέλα, προς την οποία και για την οποία λέγονται τα κάλαντα.

Στο διαδίκτυο κυκλοφορεί η ιστορία ενός ερωτοχτυπημένου νέου στην εποχή της βυζαντινής αυτοκρατορίας, που λέει τα κάλαντα σε μια αρχόντισσα και απευθύνει τους στίχους του στη νεαρά, μέλος της αυτοκρατορικής οικογένειας και με τους στίχους αυτούς, καμουφλαρισμένους της εκφράζει τον έρωτά του.

Το σενάριο θεωρείται λίγο παρατραβηγμένο, καθώς είναι δύσκολο να υπήρξε τέτοια διάδοση από έναν μόνο νέο. Πιο πειστική είναι η εκδοχή του Θεολόγου Καραμάτσκου Δημήτρη ότι οι στίχοι αυτοί λέγονταν από όλους τους νέους της βυζαντινής εποχής. Τα κάλαντα τότε δεν τα έλεγαν τα μικρά παιδιά αλλά οι νέοι (δες κι εμέ το παληκάρι λένε στα κάλαντα), που έβρισκαν την ευκαιρία με τα κάλαντα να επισκεφθούν τα σπίτια των αγαπημένων τους κοριτσιών και να δουν και να εκφράσουν την αγάπη τους με τον καλυμμένο τρόπο των καλάντων.

Πολλοί καλαντιστές από άγνοια της ιστορικής διαδρομής των καλάντων αλλοιώνουν τον στίχο «και δεν μας καταδέχεται» και τον μεταβάλλουν σε «και όλους μας καταδέχεται», γιατί νομίζουν ότι ο Άγιος Βασίλης που έρχεται δεν είναι δυνατόν να μη μας καταδέχεται, αγνοώντας ότι ο στίχος αυτός απευθύνεται στην ακατάδεκτη νέα!!! Ο αλλοιωμένος αυτός στίχος συναντάται, δυστυχώς, και σε πολλούς ιστοχώρους.

Στα κάλαντα που ακολουθούν οι μονοί στίχοι είναι οι στίχοι που αναφέρονται στον Άγιο Βασίλειο, που γιορτάζει την πρωτοχρονιά και οι ζυγοί αυτοί που απευθύνονται στην κοπέλα. Σε παρένθεση οι επεξηγήσεις που αφορούν στην κοπέλα.

Κάλαντα Πρωτοχρονιάς
Αρχιμηνιά και αρχιχρονιά
Ψηλή μου δεντρολιβανιά (που είσαι ψηλή σαν δεντρολιβανιά)
και αρχή καλός μας χρόνος
εκκλησιά με τ’ άγιο θόλος (με το καπέλο είσαι σαν εκκλησιά με τον τρούλο)
Αρχή που βγήκε ο Χριστός, άγιος και πνευματικός
στη γη να περπατήσει και να μας καλοκαρδίσει (αν βγει να περπατήσει θα ευφρανθούν οι καρδιές μας)
Άγιος Βασίλης έρχεται
και δεν μας καταδέχεται (δεν καταδέχεται η κοπέλα)
από την Καισαρεία
συ είσαι αρχόντισσα κυρία (εσύ η κοπέλα μου είσαι αρχόντισσα)
Βαστάει εικόνα και χαρτί
ζαχαροκάντιο ζυμωτή (είσαι σαν γλυκό ζυμωμένο, σαν ζαχαροκάντιο)
χαρτί και καλαμάρι
δες κι εμέ το παλικάρι (κοίτα και μένα το παλικάρι)
Το καλαμάρι έγραφε
την μοίρα του την έλεγε (τη μοίρα του παλικαριού, την ατυχία του;;)
και το χαρτί ομίλει
άγιε μου, άγιε μου καλέ Βασίλη