ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

Πέμπτη 14 Σεπτεμβρίου 2017

Μετά από 74 χρόνια το αίμα μοιάζει να μην έχει παγώσει στη Βιάννο...



Μια επαρχία ολόκληρη μαυροφορέθηκε -εκατοντάδες άνδρες και γυναίκες εκτελέστηκαν, χωριά πυρπολήθηκαν, καταστράφηκαν ολοσχερώς.

Του Κώστα Μπογδανίδη


Πέρασαν 74 χρόνια. Και κανένας δεν ξεχνά. Το αντίθετο, αφήνουν ακόμη πληγές τα όσα συνέβησαν. Σαν να τρέχει ακόμη το αίμα...


Σεπτέμβριος 1943. Βιάννος. Οι δυνάμεις του γερμανικού στρατού προέβησαν σε απίστευτης αγριότητας αντίποινα εξαιτίας επίθεσης που εξαπέλυσαν αντιστασιακές ομάδες. Πρόκειται για μία από τις πλέον σημαντικές πολεμικές υποθέσεις που σκόρπισαν όλεθρο.


Ήταν Κατοχή και δύσκολες μέρες έτσι κι αλλιώς. Αλλά εκείνος ο μαύρος Σεπτέμβρης ήταν για τη Βιάννο ο χειρότερος στη ιστορία της. Μια επαρχία ολόκληρη μαυροφορέθηκε -εκατοντάδες άνδρες και γυναίκες εκτελέστηκαν, χωριά πυρπολήθηκαν, καταστράφηκαν ολοσχερώς.

Μια θηριωδία των Γερμανών, μια τραγωδία κρητική που συνοδεύεται από πολλά και μεγάλα γιατί. Ακόμη και σήμερα δεν έχει υπάρξει μία σαφής εικόνα, μια ξεκάθαρη απάντηση του τιί έφταιξε. Ήταν απερισκεψία του καπετάν Μανόλη Μπαντουβά; Ήταν αναπόφευκτο να συμβούν έτσι τα γεγονότα; Υπήρξε ή όχι εντολή των Άγγλων; Συνέβαλε στην ιστορική συγκυρία η πρόθεση των Ιταλών να παραδοθούν; Ερωτήματα τα οποία απαντώνται από διαφορετική σκοπιά, κάθε φορά, ανάλογα από το ποια γωνιά- και τι ‘χρώμα’ γυαλιά- βλέπει την ιστορική πραγματικότητα ο καθένας.

Πάντως με εξαίρεση ορισμένες θυμικού χαρακτήρα υπερβολές όλοι οι ιστορικοί προσπαθούν να προσεγγίσουν τις πηγές με σεβασμό στην αλήθεια. Στην αλήθεια όμως του καθενός από εμάς.

Δεν παραβλέπουμε βέβαια ότι για την επαρχία της Βιάννου επί χρόνια ο Μανόλης Μπαντουβάς ήταν αποδιοπομπαίος τράγος. Τον θεώρησαν υπεύθυνο για τα όσα έγιναν. Δεν άξιζε λένε τον κόπο να χαθούν τόσες ζωές για τους «πατατάδες»… Αποτίοντας φόρο τιμής σε αυτούς τους ανθρώπους που έχασαν τη ζωή τους, αλλά και σε εκείνους που έμειναν πίσω ας θυμίσουμε τα γεγονότα όπως περιγράφησαν επισήμως απο τις εκθέσεις:



Τα γεγονότα

Βρισκόμαστε λοιπόν στο φθινόπωρο του 1943. Εκείνες τις μέρες, που η Ιταλία κατέθεσε τα όπλα και ζήτησε την επιείκεια των συμμάχων. Στα μέρη της Βιάννου και στα γύρω βουνά βρίσκεται ένας από τους αρχηγούς του αγώνα, ο Μανώλης Μπαντουβάς. Είναι ο εφιάλτης των κατοχικών στρατευμάτων και δεν είναι τυχαίο ότι σε αυτόν προστρέχουν και πολλοί Ιταλοί που θέλουν να αυτομολήσουν.

Στην Κάτω Σύμη η ομάδα του Μπαντουβά σκοτώνει δύο Γερμανούς στρατιώτες οι οποίοι είχαν την ευθύνη να συγκεντρώνουν πατάτες για τις γερμανικές δυνάμεις. Η αντίδραση των Γερμανών ήταν άμεση. Οργανώνεται μια μεγάλη εκστρατεία που αρχίζει στις 10 Σεπτεμβρίου 1943. Μια αρκετά σκληρή μάχη γίνεται την επομένη μεταξύ ενός γερμανικού τμήματος και μιας ομάδας ανταρτών που καλύπτει μια από τις διαβάσεις προς τα βουνά όπου έχει εγκατασταθεί το αρχηγείο των ανταρτών. Οι γερμανικές δυνάμεις παρά τα μέσα που διέθεσαν δεν μπόρεσαν να συντρίψουν την αντάρτικη ομάδα και καθηλώνονται επί αρκετές ώρες εκεί. Αργότερα κατά την αποχώρησή των πέφτουν σε μια ενέδρα των ανταρτών και υφίστανται μεγάλες απώλειες. Πιάστηκαν και αιχμάλωτοι.

Η εξέλιξη αυτή εξαγριώνει την γερμανική διοίκηση. Μπροστά στην αδυναμία των στρατιωτών του, να πλήξουν αποτελεσματικά τους αντάρτες, ο στρατηγός Μύλερ διατάσσει όπως το σύνολο της γερμανικής δυνάμεως της περιοχής στραφεί κατά του πληθυσμού των χωριών της Βιάννου. Ακολουθούν εκτελέσεις, εμπρησμοί, συλλήψεις, βασανιστήρια. Αυτά αποτελούν την κυρία ασχολία των γερμανικών στρατευμάτων κατά το διήμερο της 11ης και 12ης Σεπτεμβρίου του 1943.

Το βουλευμα

Το βούλευμα του Ειδικού Γραφείου Εγκληματιών Πολέμου περιγράφει το ανθρωπομακελειό που έγινε τότε στην Βιάννο τα γεγονότα:

«Τμήματα του γερμανικού στρατού της μεραρχίας Ηρακλείου Κρήτης εκύκλωσαν ολόκληρον την επαρχίαν και δι’ απατηλών υποσχέσεων προς τους κατοίκους, ότι δήθεν δεν είχαν να πάθωσι τι, κατώρθωσαν να πείσουν τούτους να επανέλθουν εις τα χωρία των. Τούτου γενομένου ήρχισαν να συλλαμβάνωσι τους πάντες αδιακρίτως και να τους εκτελούν ομαδικώς εις τους δρόμους, εντός των οικιών ή όπου αλλού τους συνήντων. Εν μια ημέρα εξετέλεσαν 700 εκ των κατοίκων. Καθ’ οδόν απόσπασμα γερμανικόν συναντά τους Αθ. Παπαδημητρόπουλον, δικηγόρον, την σύζυγόν του, τον αδελφόν του Χαράλαμπον, επίσης δικηγόρον, την κόρην του Μαρίαν, ηλικίας 16 ετών, την εξαδέλφην του Κατίναν Μηλιαράκη, ηλικίας 25 ετών και άλλους εν συνόλω 17 μεταβαίνοντας εις Άγιον Βασίλειον Βιάννου και άνευ οιασδήποτε διαδικασίας τους παρέταξεν εις γραμμήν και τους εξετέλεσε, πλην του εκ τούτου Αθ. Παπαδημητροπούλου, όστις δεχθείς διαμπερές τραύμα εις το στήθος και εκληφθείς ως φονευθείς και μετά τας χαριστικάς βολάς εσώθη υπό μυθιστορηματικάς όντως συνθήκας, δια να αποσταλή, συλληφθείς εκ νέου μετά την επί μακρούς μήνας κρύφα νοσηλείαν του ως όμηρος εις Γερμανίαν. Μετά την σφαγήν των κατοίκων οι Γερμανοί επεδόθησαν εις την καταστροφήν των χωρίων, λεηλατήσαντες και πυρπολήσαντες τα χωρία Συκολόγον, Καλάμη, Πεύκον, Σύμη, Κεφαλοβρύση, Κρεββατά Βιάννου, επυρπόλησαν και ανετίναξαν και τα σχολεία, εκκλησίας, εξετέλεσαν γέροντας, παιδιά 4 και 5 ετών, γυναίκας εγκύους, ασθενείς εις τας κλίνας των. Ελάχιστοι οίτινες διεσώθησαν ωδηγήθησαν γυμνοί και ανυπόδητοι δια τον εκτοπισμόν των. Η αποσύνθεσις των πτωμάτων και τα ρυάκια άτινα εσχημάτισε το αίμα προσέδιδαν αγρίαν και φρικώδη εικόνα».


Η Εκθεση


Η «κεντρική επιτροπή διαπιστώσεως ωμοτήτων εν Κρήτη» στην έκθεσή της(Καζαντζάκης, Καλιτσουνάκης, Κακριδή) μεταξύ άλλων σημειώνει για τις θηριωδίες στη Βιάννο:

“Την μεγαλυτέραν όμως καταστροφήν υπέστη κατά την περίοδον αυτήν η επαρχία της Βιάννου και εις αίμα και εις καταστροφάς χωρίων. Επειδή η επικοινωνία των ανταρτών και των αγγλικών εν Κρήτη υπηρεσιών με την Αίγυπτον εγίνετο κυρίως εκ της νοτίου παραλίας της Κρήτης, οι Γερμανοί ενωρίς είχον κηρύξει όλην την κεντρικήν νοτίαν λωρίδα, από Αγίας Γαλήνης μέχρι Μύρτου, ως νεκράν ζώνην, απαγορεύσαντες εις τους κατοίκους να την πλησιάζουν εις βάθος 3 χιλιομέτρων. Κατ’αυτόν τον τρόπον οι κάτοικοι εστερήθησαν των ευφορωτέρων κτημάτων των. Εν τω μεταξύ εγκατεστάθησαν εις την επαρχίαν Βιάννου 3 γερμανικοί λόχοι, οιτινες ήρχισαν να βασανίζουν τους κατοικους διατρεφόμενοι εις βάρος των, διαρπάζοντας τα σκεύη των οικιών των και τα πολύτιμα αντικείμενά των, επιβάλλοντες εις αυτούς αγγαρείες κτλ. Η αντίδρασις ήτο φυσική· οι ανδρες κατέφυγον εις τα βουνά, με άμεσον επακόλουθον οι Γερμανοί να εντείνουν τας πιέσεις και τας διώξεις επι των χωρίων της Βιάννου.

Κατ’ Ιανουάριον του 1943 συνέλαβον ως ομήρους κόρας προυχόντων,6 από τον Βαχόν,9 από τον Αμιράν,4 από το Κεφαλοβρύσι,2 από τον Κρεββατάν,10 από τον Αγ. Βασίλειον κτλ. και τας ενέκλεισαν επί μήνα εις τας φυλακάς της Αγιάς, διά να εξαναγκασθούν οι κάτοικοι να παραδώσουν τα όπλα των.

Επί της Δίκτης, έδρα κατά το θέρος του 1943 το ανταρτικόν σώμα του αρχηγού της Κεντρ. Κρήτης Εμμ. Μπαντουβά ούτος λαβών διαταγάς παρά των Αγγλων να προκαλέση επεισοδια εν Βιάννω, ώστε να απασχοληθή εκεί γερμανικός στρατός, εφόνευσεν εις το χ. Σύμη της Βιάννου δύο Γερμανούς στρατιώτας. Οι Γερμανοί έστειλαν τοτε έναν λόχον εις την Σύμην, οστις εμπεσών εις ενέδραν των ανταρτών εξωθι του χωρίου εις τας 12/9/43 διελύθη αποδεκατισθείς, φονευθέντων 30 και αιχμαλωτισθέντων 12 ανδρών. Συγχρόνως οι αντάρται απηλευθέρωσαν τους 12 ομήρους -μεταξύ των οποίων και ο εφημέριος του Κεφαλοβρυσίου Ματθ. Γιαλαδάκης- τους οποίους οι Γερμανοί είχον συλλάβει εκ των χ. Κεφαλοβρύσι και Πεύκος διά να τους εκτελέσουν επί του τόπου, όπου είχον φονευθή οι δύο Γερμανοί στρατιώται. Την επομένην η γερμανική διοίκησις απέστειλεν εξ Ηρακλείου και Ιεραπέτρας ισχυρά τμήματα στρατού, τα οποία εκύκλωσαν όλην την επάρχία Βιάννου.

Οτι την ήτταν του εχθρού εις την Σύμην θα την επλήρωναν, το εγνώριζον τα πέριξ χωρία, πόσον όμως θα ήτο το τίμημα, δεν ήτο δυνατόν να το φαντασθούν. Πάντως οι άνδρες όλοι απεμακρύνθησαν από των χωρίων αμέσως μετά την μάχην της Σύμης.




Οι Γερμανοί όμως εφήρμοσαν την συνηθισμένη πολιτικήν των.

Ελθόντες την 13η Σεπτεμβρίου εις το χ. Αγ. Βασίλειος εφέρθησαν μετά μεγάλης ηπιότητος, βεβαιούντες τας γυναίκας ότι δεν θεωρούν τους χωρικούς υπευθύνους δι’όσα οι αντάρται κάμνουν, και ότι δεν έχουν να πάθουν τίποτε, αρκεί να τους φιλοξενήσουν, όπερ και εγένετο. Επίσης προεκήρυξαν ότι όσοι ευρεθούν εις τας οικίας των δεν πρόκειται να υποστούν καμμίαν τιμωρίαν, αν όμως απουσίαζον, θα ετιμωρούντο αι γυναίκες και τα τέκνα των, και αι οικίαι των θα εκαίοντο, ενώ οι ίδιοι θα εδιώκοντο ως αντάρται. Τα πέριξ χωρία ειδοποιηθέντα αμέσως ανεθάρρησαν και απεφάσισαν να περιποιηθούν και αυτά τους Γερμανούς ερχομένους. Πολλοί από τους άνδρας που είχον απομακρυνθή, επείσθησαν υπό των γυναικών των και επανήλθον.

Την επομένην, 14/9, εορτήν της Ανυψώσεως του Τιμίου Σταυρού, επέπρωτο να συντελεσθή μία από τας φοβερωτέρας καταστροφάς που είδεν η Κρήτη καθ’όλην την περίοδον της κατοχής· οι Γερμανοί εισέβαλον εις τα χωρία της Βιάννου, Αμιράς, Βαχός, Κεφαλοβρύσι, Κρεββατάς, Αγ. Βασίλειος, Πεύκος, Κατω Σύμη, Γδόχια, Μύρτος, Μουρνιές, Ρίζα, Μάλλες κτλ. φονεύοντες μεμονωμένως μεν όσους συνήντων καθ’οδον – ανδρας, γυναίκας και παιδιά- εντός δε των χωρίων συγκεντρούντες τους άνδρας όλους και εκτελούντες αυτούς ομαδικώς.

Καθώς οι Γερμανοί εισήρχοντο εις τον Αμιράν, οι κάτοικοι, κατά σύστασιν του δημάρχου, τους υπεδέχθησαν εις την εισοδον του χωρίου κρατούντες οίνον, ρακήν και εδέσματα. Εκείνοι, έχοντες κυκλώσει εν τω μεταξύ όλην την περιοχήν, συνέλαβον τους άνδρας όλους- περί τους 100- τους οποίους ανευ διαδικασίας εξετέλεσαν μέχρις ενός, ολίγον κατωτέρω της δημοσίας οδού. Η κατά τμήματα εκέλεσις αυτών διήρκεσεν από της 10ης πρωινής μέχρι της 4ης απογευματινής. Εν τω μεταξύ εφόνευον και όσους γέροντας και αναπήρους εύρισκον εντός των οικιών, μη δυναμένους να κινηθούν. Εξ αυτών αναφέρομεν τον παράλυτον 80ντούτην Δημ. Μαθιουδάκην, φονευθέντα επί της κλίνης του· τον επίσης υπέργηρον Εμμ. Γρισμπολάκην, εκ γενετής παράλυτον. Δια λόγχης εφονεύθη εντός της οικίας του και ο 20ετής Ματθαίος Συγκελλάκης. Εξ άλλου ικανοί εφονεύθησαν εντός των κτημάτων των ήκαι καθ’οδόν. Εκ των ομαδικώς εκτελεσθέντων διεσώθησαν 6, εξ ων 3 απέθανον μετ’ολίγας ημέρας εκ των τραυμάτων των.

Το χωρίον αριθμεί εν συνόλω 117 νεκρούς κατά την ημέραν εκείνην. Μόνον μια οικογένεια, Βερυκοκάκη ονόματι, πενθεί 17 μέλη της, η οικογένεια Ραπτάκη 12 συγγενείς εξ αίματος (αδελφούς, θείους και πρωτοξαδέλφους) και 10 γαμβρούς, ή οικογένεια Ηλιάκη 10 αδελφούς και εξαδέλφους. Εκ της οικογενείας ειδοποιηθέντες εν τω μεταξύ περί των εν Αμιρά συμβάντων, εσπευσαν να φύγουν εκ των χωρίων των.

Ούτως εις το χωρίον Βόχος εξετέλεσαν όλους τους συλληφθέντας άνδρας, εκ των γεροντωτέρων, 23 εν όλω, εξ ων 3 επεζησαν· εις τους φονευθέντας συγκαταλέγεται ο πρόεδρος της κοινότητος Ηρ. Πνευματικάκης….

Κεφολοβρυσι. Και εδώ ματαίως είχον αποπειραθή να μαλάξουν την μανίαν των Γερμανών προϋπαντήσαντες αυτούς με τον πρόεδρον της κοινότητος επι κεφαλής, προσκομίζοντες ρακήν και εδέσματα. Οι Γερμανοί συνέλαβον όλους τους άνδρας τους ευρεθέντας εκεί και, αφού εξεδίωξαν τα γυναικόπαιδα, τους ετυφέκισαν παρά το σχολείον, 33 εν όλω, εξ ων επέζησαν 3. Επίσης εφόνευσαν δια ξιφολόγχης τον υπέργηρον Εμμ. Γ. Κοντάκην επί της κλινης του. Ο ιερεύς και διδάσκαλος του χωρίου Μ. Γιαλαδάκης απώλεσε κατά την ημέραν εκείνην τον αδελφόν του, τον υιόν του, τον γαμβρόν του, και τον ανδράδελφόν του. Οι Γερμανοί, λεηλατήσαντες το χωρίον, απήλθον.

Εις τον Κρεββαταν εφόνευσαν 21. Εκ τούτων τους μεν ακμαίους ομαδικώς, τους δε γέροντες και ασθενείς εντός των οικιών των και δύο εις τα πέριξ του χωρίου. Μεταξύ των εκτελεσθέντων ήτο και ο ιερεύς του Βαχού Λεωνίδας Πνευματικάκης, ευρισκόμενος εις Κρεββατάν και λειτουργών εν των ναώ επί τη εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού. Ο ιερεύς παρουσιάσθη ενώπιον των Γερμανών υψών τον Σταυρόν και εξορκίζων αυτούς να λυπηθούν τους κατοίκους. Εις απάντησιν οι Γερμανοί επυροβόλησαν εναντίον του, ενώ δε εκείνος πληγωμένος εσύρετο δια να καταφύγη εις τινα οικίαν ερριψαν εκ νέου εναντίον του και τον αποτελείωσαν. Μετά την εκτέλεσιν συνεκεντρώθησαν εις τον Κρεββατάν και τα εκτελεστικά αποσπάσματα Βαχού, Αμιρών και Κεφαλοβρύσου και υπό τους ήχους φωνογράφου ήρχισαν να διασκεδάζουν επί του δώματος του Γ. Ζωάκη και έπειτα μεθυσμένοι κατελθόντες εχόρευαν επί των πτωμάτων των εκτελεσθέντων φωνάζοντες “Χάιλ Χίτλερ” και “Ζήτω η Γερμανία” (ελληνιστί).

Ουδέ του Αγίου Βασιλείου εφείσθησαν παρ’όλας τας κατά την προηγουμένην ημέραν δοθείσας υποσχέσεις (ίδε σ. 44) ούτω το απόγευμα της 14/9 εξετελέσθησαν 31 ενόλω άνδρες (εξ ων τους 24 ομαδικώς) μεταξύ άλλων τον 65ντούτη απόστρατον μοίραρχον Γ., Βασιλάκην επί της κλίνης του δια πελέκεως και τον 17ετή Στυλ. Μπαρμπαγαδάκην με ξιφολόγχην· του Αποστ. Βαρδάκη, επιτεθέντος κατ’αυτών καθ’ην ώραν επρόκειτο να τον τυφεκίσουν, ήνοιξαν δια ξιφολόγχης το σώμα από λαιμού μέχρι κοιλίας…

Πεύκος. Οι Γερμανοί οδεύοντες προς την Σύμην την 12/9 και διερχόμενοι εκ του χωρίου Πεύκος εδήωσαν αυτό και εφόνευσαν 5 άνδρας, την δε 14ην εξετέλεσαν εντος αυτού και εις τα πέριξ 14, έπειτα εθεσαν πυρ και το εκαυσαν, καταστρέψαντες και τας πέριξ αγροικίας. Μεταξύ των νεκρών συγκαταλέγονται ο πρόεδρος της κοινότητας Χαρ. Τσαγκαράκης, ο διδάσκαλος Αριστ. Μηλιαράκης, ανευρεθείς με αποκομμένην την κεφαλήν, και οι Γεωργ. Προεστάκης, Εμμ. Σωμαράκης και Νικ. Σωμαράκης φονευθέντες με ξιφολόγχην. Το χωρίον αριθμούν προ του πολέμου 563 κατοίκους, αριθμεί τώρα μόνον 485. Εκ των 78 εκλιπόντων, όσοι δεν ετυφεκίσθησαν, απέθανον εκ των κακουχιών.

Κάτω Σύμη. Την 14/9 εξετελέσθησαν 23, εξ ων μια γυναίκα, η Μαρία Ν. Πανακάκη, 85 ετών, καείσα εντός της οικίας της (και ο σύζυγος της ετυφεκίσθη)- Οι ανωτέρω εκτελεσθέντες συνελήφθησαν εις τα πέριξ, διότι το χωρίον ήτο έρημον, πλην της αναφερθείσης Πανακάκη και ενός 80ετους παραλύτου, του Στυλ. Εμμ. Μυλωνάκη, μη δυναμένου ν’απομακρυνθή και εκτελεσθέντος εντός της οικίας του».


δημοσιεύθηκε στο Cretalive
http://www.cretalive.gr/history/meta-apo-74-chronia-to-aima-moiazei-na-mhn-echei-pagosei-sth-bianno
Blog Widget by LinkWithin

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

γράψτε μας...

web online camera

Γνωρίστε τον Αμιρά με αυτό το βίντεο

Ένα υπέροχο video με τις μοναδικές παραλίες της Κρήτης

Η φωτογραφία της βδομαδας!

Η φωτογραφία της βδομαδας!